در چهل سال اخیر، بخش عمده‌ای از متون نوشته شده در مورد پراکسیداسیون لیپید، اهمیت آن را بر سلامت انسان بیان کرده‌اند. تا اوایل دهه ۱۹۷۰ میلادی، تعداد کل مقاله‌های پژوهشی منتشر شده با عنوان “پراکسیداسیون لیپید” ۹۸ عدد بود و این عدد تقریبا ۱۳۵ برابر و به حدود ۱۳۱۶۵ مورد، در بین سال‌های ۲۰۱۳-۲۰۱۰ رسید. پراکسیداسیون لیپید به طور کلی می‌تواند به عنوان یک فرایند اکسیداسیون تعریف شود؛ مانند هجوم رادیکال‌های آزاد به سمت لیپیدهای حاوی باندهای دوگانه کربن-کربن، به ویژه اسیدهای چرب چندغیراشباع (PUFAs). رادیکال‌های آزاد باعث می‌شوند تا فرآیند پراکسیداسیون لیپید در یک ارگانیسم شکل بگیرد. مالون‌دی‌آلدهید (MDA) یکی از محصولات نهایی “پراکسیداسیون اسیدهای چرب چندغیراشباع” در سلول‌ها است. افزایش رادیکال‌های آزاد باعث تولید بیش از حد مالون‌دی‌آلدهید می‌شود. سطح مالون‌دی‌آلدهید به طور معمول به عنوان نشانه‌ای از استرس اکسیداتیو و وضعیت آنتی‌اکسیدانی در بیماران سرطانی شناخته می‌شود. مالون‌دی‌آلدهید به طور طبیعی در اثر پراکسیداسیون لیپید در بدن تولید می شود که جهش‌زا و سرطان‌زا است.
در سال ۲۰۰۵ در دو مطالعه جداگانه، اثر فعالیت مهاری عصاره‌های هل و زعفران بر پلاکت‌های انسان مورد مطالعه قرار گرفت و نتایج آن‌ها در مجله‌های Phytotherapy Research و Molecular and Cellular Biochemistry منتشر شد.
تجمع پلاکت و پراکسیداسیون لیپید به ترتیب از طریق پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) و غشاهای پلاکتِ نمونه خون افراد سالم داوطلب مورد سنجش قرار گرفت.
پراکسیداسیون لیپید، از طریق سیستم آهن-آسکوربیک اسید، در غشاهای پلاکت ایجاد شد و از طریق شاخص مالون‌دی‌آلدهید (MDA) میزان آن اندازه‌گیری شد. مالون‌دی‌آلدهید (MDA) به عنوان شاخصی از ظرفیت پراکسیداسیون لیپید است.
پلاکت‌های انسانی از طریق عوامل متنوعی مانند آدنوزین دی فسفات (ADP)، اپی نفرین، کلاژن و … در معرض لخته شدن قرار گرفتند.
با افزایش غلظت هل، تشکیل مالون‌دی‌آلدهید به طور قابل توجهی کاهش یافت. همچنین میزان آن با عصاره زعفران در غلظت ۰/۳۳ میلی گرم به طور قابل توجهی کاهش یافت.
اثر مهاری هل بر لخته شدن پلاکت‌ها وابسته به دوز (۰/۱۴-۰/۷۰ میلی گرم) و زمان بود. همچنین اثر مهاری زعفران بر لخته شدن پلاکت‌ها نیز وابسته به دوز (۰/۱۶-۰/۸۰ میلی گرم) و زمان بود.
بنابراین، ممکن است عصاره‌های آبی هل و زعفران حاوی ترکیب یا ترکیباتی باشند که از پلاکت‌ها در برابر لخته شدن و همچنین پراکسیداسیون لیپید محافظت می‌کنند.
همچنین در سال ۱۹۹۹، فعالیت‌های کاتچین‌ها به منظور فعالیت مهاری در پلاکت‌های خون انسان مورد مطالعه قرار گرفت و نتایج آن در مجله Phytotherapy Research منتشر شد. تجمع پلاکت و پراکسیداسیون لیپید، در نمونه‌ی پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) مربوط به افراد داوطلب سالم ارزیابی شد. پلاکت‌های خون انسانی، با ۳۰۰ میکرومولار آراشیدونیک اسید، ۳ میکرومولار آدنوزین دی فسفات (ADP) و ۶ میکرومولار اپی نفرین در معرض لخته شدن قرار گرفت. درمان با کاتچین یا اپی‌کاتچین در دوز ۲۰۰ میکروگرم بر میلی لیتر به طور مناسبی لخته شدن پلاکت‌ها را در برابر این ۳ عامل مهار کرد. این اثر وابسته به دوز کاتچین یا اپی‌کاتچین بود. کاهش تولید مالون‌دی‌آلدهید در پلاکت‌ها، پس از درمان با کاتچین یا اپی‌کاتچین مشاهده شد. بر اساس این نتایج، کاتچین‌ها، از پلاکت‌ها در برابر استرس پراکسیداتیو و لخته شدن محافظت می‌کنند.
نقش بازدارنده هل، زعفران و کاتچین‌ها بر پراکسیداسیون لیپید و تجمع پلاکت‌ها
۲۰
اسفند
